Xã Hồi Xuân, một địa phương vùng cao, đã và đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường. Việc này được thực hiện trong bối cảnh Nghị quyết Trung ương V (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Đảng ủy và chính quyền xã Hồi Xuân đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình. Mặc dù cuộc sống hiện đại đã mang lại nhiều thay đổi, đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân vẫn duy trì được nhiều trò chơi, trò diễn mang đậm bản sắc văn hóa như khặp Thái, khua luống, trống chiêng, tung còn, bắn nỏ, kéo co, lễ cúng cơm mới… Các làn điệu hát xường của dân tộc Mường, hát khặp của dân tộc Thái vẫn được người dân lưu giữ và biểu diễn trong những dịp lễ, tết.

Đặc biệt, xã Hồi Xuân còn là nơi tổ chức Lễ hội Mường Ca Da, một hoạt động tưởng nhớ và tôn vinh nhân vật lịch sử Thượng tướng thống lĩnh quân Khằm Ban – người có công khai phá vùng đất Mường Ca Da. Theo ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND xã Hồi Xuân, ngoài những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường, xã còn có nhiều di tích, danh lam thắng cảnh như hang Lũng Mu, bia ký – nơi thờ tướng quân Khằm Ban, chùa Ông, động Bà, hồ Vinh Quang, ruộng lúa bậc thang ở bản Nghèo.

Hiện nay, bia ký và quần thể di tích hang Lũng Mu đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Điều này tạo ra nguồn tài nguyên quý giá để địa phương phát triển loại hình du lịch lịch sử gắn với văn hóa tâm linh. Cùng với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, xã Hồi Xuân còn đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hóa, cơ quan văn hóa gắn với phong trào toàn dân xây dựng đời sống văn hóa.

Đến nay, xã đã công nhận 18/20 bản, khu phố là bản, khu phố văn hóa; 77% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Hầu hết các bản, khu phố đều có quy ước, hương ước về thực hiện nếp sống văn hóa ở khu dân cư. Việc hiếu, hỷ của người dân địa phương cũng được thực hiện theo nếp sống văn hóa mới, đơn giản, tiết kiệm và lành mạnh.

Những kết quả đạt được trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân đã góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân địa phương.

Lào Cai – Nằm ven dòng Nặm Luông thơ mộng, xã Nghĩa Đô là nơi sinh sống của đồng bào Tày, nơi đây lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc. Mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ghi danh hai di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Lào Cai vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có loại hình di sản thuộc nhóm ẩm thực của người Tày xã Nghĩa Đô.

Đặc sản của Nghĩa Đô không chỉ dừng lại ở những món ăn dân dã mà còn ở sự độc đáo trong cách chế biến và nguyên liệu sử dụng. Ông Dương Tuấn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho biết ẩm thực ở Nghĩa Đô được đánh giá cao bởi sự độc đáo từ nguyên liệu, quy trình, cách thức làm ra món ăn, nguyên tắc khi thưởng thức trên mâm.

Một trong những món ăn nổi tiếng của Nghĩa Đô là vịt bầu lam. Loại vịt này có đặc điểm cổ rụt, thân hình bầu bĩnh, đầu to, chân ngắn, chỉ có ở Nghĩa Đô. Thịt vịt được trộn cùng các loại gia vị, rau thơm, ướp khoảng 15-20 phút cho thịt ngấm đều gia vị. Sau đó, gói thịt vịt được nướng trong ống tre, dùng lá dong bịt kín đầu ống lam rồi cho lên bếp.

Món cá nướng hai lửa cũng là một đặc sản không thể bỏ qua. Cá được chọn là cá tự nhiên từ sông, suối, ao, như cá chép, cá trôi, cá trắm với trọng lượng từ 1,5 kg trở lên. Cá được mổ, làm sạch vảy, xẻ đôi mình rồi thái ngang thớ tạo ra những miếng dày chừng 5-7 cm, dài chừng 15-20 cm. Sau khi ướp gia vị, cá được nướng hai lần lửa để tạo nên hương vị đặc trưng.

Mâm cơm hàng ngày của đồng bào Tày luôn hấp dẫn, độc đáo và nhiều màu sắc, thể hiện nét văn hóa truyền thống như xôi ngũ sắc, cá nướng hai lửa, vịt hấp, vịt xào, canh đắng… Đặc biệt, mỗi mùa, mâm cơm của người Tày sẽ có thêm những món ăn độc đáo riêng.

Với 56 di sản văn hóa phi vật thể được ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, Lào Cai đang tích cực bảo tồn, vun đắp, phát huy các giá trị văn hóa, biến di sản thành tài sản giúp đồng bào các dân tộc thoát nghèo. Tại Nghĩa Đô, trong năm 2024, lượng khách đạt 25.000 lượt, doanh thu từ du lịch cộng đồng khoảng 15 tỉ đồng. Khách quốc tế cũng bắt đầu tìm hiểu đời sống người Tày để “chạm” vào vùng đất bản sắc nguyên sơ, chân thật.