Dân ca ví, giặm xứ Nghệ – Một phần không thể thiếu trong văn hóa của người dân nơi đây

Dân ca ví, giặm xứ Nghệ là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người dân nơi đây. Với những làn điệu mộc mạc, sâu lắng, dân ca ví, giặm đã trở thành hơi thở và linh hồn của mảnh đất và con người xứ Nghệ. Được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2014, dân ca ví, giặm đang đứng trước thách thức của thời đại. Nhiều nghệ nhân, lớp trẻ, các câu lạc bộ, đoàn nghệ thuật ở Nghệ An đã và đang nỗ lực để mạch nguồn quý giá ấy không ngừng chảy, mãi ngân vang trong đời sống hiện đại.

Thế hệ trẻ yêu ví, giặm

Tại Nghệ An, lớp truyền dạy dân ca ví, giặm cho học sinh có năng khiếu trong cộng đồng đang được tổ chức. Trong 12 ngày tham gia khóa học, các em được hiểu hơn về những đặc điểm, tính chất làn điệu ví, giặm, thực hành làn điệu ví, giặm, làn điệu hò, làn điệu cải biên… Hai anh em Nguyễn Công Anh (14 tuổi) và Nguyễn Công Minh (9 tuổi) đã tiếp tục theo đuổi và học tập hát dân ca một cách nghiêm túc. Em Hoàng Trà My (16 tuổi) tham gia lớp học để hiểu sâu hơn về kỹ thuật của những làn điệu, cách hát làn điệu đó đúng tính cách nhân vật và nội dung tác phẩm.

Bảo tồn và phát huy các giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh

Để bảo tồn và phát huy các giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh, tỉnh Nghệ An đã mở lớp truyền dạy dân ca ví, giặm cho học sinh có năng khiếu trong các trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn. 36 học sinh tham gia lớp truyền dạy hôm nay được tuyển chọn từ 130 xã, phường trên địa bàn tỉnh. Đó là những học sinh thực sự đam mê và có năng khiếu với dân ca ví, giặm.

Bảo tồn, gìn giữ dân ca

Việc bảo tồn ví, giặm không chỉ dừng lại ở lưu giữ mà còn phát huy trong đời sống đương đại. Tại cộng đồng, các nghệ nhân trực tiếp truyền dạy cho con cháu, thế hệ trẻ trong gia đình, làng xóm, câu lạc bộ. Nghệ nhân Nhân dân Võ Thị Hồng Vân, Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca ví, giặm Ngọc Sơn, xã Xuân Lâm đã mở nhiều lớp chiêu sinh các em nhỏ khắp vùng, miền để dạy hát dân ca.

Phát huy giá trị di sản

Tỉnh Nghệ An thường xuyên tổ chức liên hoan, hội diễn, chương trình biểu diễn dân ca ví, giặm tại địa phương, lễ hội truyền thống, sự kiện văn hóa. Từ đó, các đoàn nghệ thuật, câu lạc bộ dân ca có dịp học hỏi, giao lưu và trao đổi kinh nghiệm. Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh có nhiều giải pháp tiếp nối và phát triển ví, giặm trong bối cảnh hiện đại.

Thách thức trong bảo tồn

Tuy nhiên, quá trình bảo tồn ví, giặm đối mặt không ít thách thức. Đó là nguy cơ mai một do thế hệ nghệ nhân cao tuổi ngày càng ít đi, thế hệ trẻ ít mặn mà, kinh phí hoạt động, địa điểm luyện tập, trang phục, nhạc cụ…; sự thiếu hụt đội ngũ kế cận không chỉ là người hát mà còn thiếu người sáng tác, người nghiên cứu, người tổ chức hoạt động liên quan đến ví, giặm.

Ngày 9/7 vừa qua, bên lề Hội nghị lần thứ 46 của Ủy ban Di sản Thế giới, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã thông qua Quyết định ghi danh Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Bình, Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Lào) vào Danh sách Di sản Thế giới với tư cách là Di sản thiên nhiên thế giới liên biên giới.

Đây là lần đầu tiên hai quốc gia Việt Nam và Lào cùng hợp tác để ghi danh một Di sản thế giới. Quần thể này bao gồm Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Việt Nam) và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (Lào), với giá trị nổi bật về địa chất, địa mạo và hệ sinh thái. Với việc ghi danh này, UNESCO đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam và Lào trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản.

Trước đó, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được UNESCO ghi danh vào năm 2003 với tiêu chí về địa chất, địa mạo. Đến năm 2015, di sản này được công nhận bổ sung thêm tiêu chí về hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Việc hình thành Di sản thế giới liên biên giới Phong Nha – Kẻ Bàng và Hin Nam Nô không chỉ thể hiện giá trị bảo tồn mà còn góp phần thắt chặt mối quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Lào. Đây là cơ hội để hai quốc gia cùng phát huy tiềm năng du lịch, bảo tồn và phát triển bền vững di sản.

Từ nay, hai bên sẽ có cơ hội tăng cường hợp tác trong công tác bảo tồn và quản lý di sản. Sự hợp tác này không chỉ giúp cho việc bảo tồn di sản được hiệu quả hơn mà còn tạo ra nhiều cơ hội cho du lịch, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của cả hai nước.

Xu hướng liên kết giữa các vùng không gian hành chính đang trở thành xu thế tất yếu để tiếp cận và bảo vệ những hệ giá trị thiên nhiên một cách trọn vẹn. Quá khứ, hiện tại và tương lai của loài người luôn gắn bó mật thiết với môi trường và các giá trị tự nhiên.

Lễ hội truyền thống mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2025 dự kiến sẽ diễn ra từ ngày 1 đến 11 tháng 10, với điểm nhấn là chương trình nghệ thuật thực cảnh ‘Uy linh Kiếp Bạc – Côn Sơn’. Chương trình này ứng dụng công nghệ thực tế ảo và ánh sáng, hứa hẹn mang lại một trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho người tham dự.

Sự kiện này gắn liền với các hoạt động tưởng niệm 725 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và 583 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi. Đây là dịp để người dân Việt Nam tưởng nhớ và tri ân những đóng góp của hai vị anh hùng quốc gia.

Đặc biệt, lễ hội năm nay cũng là dịp để công bố Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản thế giới. Sự kiện này dự kiến sẽ thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương, cũng như vinh dự được đón tiếp đại diện UNESCO, các đại sứ quốc tế, lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các bộ ngành Trung ương và địa phương.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc trải rộng trên 3 tỉnh, thành phố gồm Quảng Ninh, Hải Phòng và Bắc Ninh, với 12 điểm di tích. Trong đó, 5 điểm di tích tại thành phố Hải Phòng là những di tích lịch sử, danh thắng tiêu biểu, đang bảo lưu những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học đặc sắc không chỉ của Việt Nam mà còn mang giá trị nổi bật toàn cầu.

Lễ hội sẽ bao gồm các hoạt động chính như lễ tưởng niệm, khai hội mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc năm 2025, công bố Di sản thế giới và Lễ khai ấn Đức Thánh Trần. Những hoạt động này sẽ góp phần quảng bá và bảo tồn những giá trị văn hóa và lịch sử của Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc.

Chương trình nghệ thuật thực cảnh ‘Uy linh Kiếp Bạc – Côn Sơn’ sẽ là một trong những điểm nhấn của lễ hội, với việc ứng dụng công nghệ ánh sáng và thực tế ảo, không gian lễ hội sẽ được mở rộng đến sông Lục Đầu. Sự kiện này hứa hẹn sẽ mang lại một trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho người tham dự.

Tỉnh An Giang đã hoàn thành giai đoạn 1 trong quá trình xây dựng hồ sơ đề cử Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê trình UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Để đánh giá và xác định các giá trị nổi bật toàn cầu của khu di tích này, tỉnh An Giang sẽ tổ chức ‘Hội thảo Khoa học Quốc tế tham vấn Giá trị Nổi bật Toàn cầu và tiêu chí đề cử Di sản Thế giới cho Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê’ vào ngày 30/7.

Hội thảo này là một phần quan trọng trong quá trình xây dựng hồ sơ đề cử Di sản Thế giới, nhằm thu thập ý kiến và đánh giá từ các chuyên gia quốc tế và trong nước. Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo đã phối hợp với các đơn vị có chuyên môn tiến hành khảo cổ, xây dựng cơ sở vật chất, bảo quản các hiện vật và xây dựng hồ sơ đề cử.

Đến thời điểm này, tỉnh An Giang đã hoàn thành nhiệm vụ của giai đoạn 1 và đang chuẩn bị cho hội thảo. Ông Nguyễn Khắc Nguyên, Phó Giám đốc Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo, cho biết công tác chuẩn bị hội thảo đã được triển khai chu đáo, với sự hỗ trợ của các sở, ngành liên quan.

Hội thảo sẽ tập trung vào việc làm sáng tỏ hơn giá trị lịch sử, văn hóa và mối quan hệ của đô thị cổ Óc Eo trong giao lưu kinh tế, văn hóa với khu vực và thế giới. Các chuyên gia quốc tế và trong nước sẽ trình bày 15 bài tham luận, trong đó có 4 bài từ các chuyên gia quốc tế.

Ông Lê Trung Hồ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, nhấn mạnh việc tổ chức hội thảo khoa học quốc tế lần này là một bước quan trọng để khẳng định giá trị của Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê. Nếu thực hiện tốt, hội thảo sẽ giúp Óc Eo – Ba Thê có cơ hội trở thành Di sản Văn hóa Thế giới, mở ra tiềm năng phát triển du lịch và trở thành trung tâm nghiên cứu tầm quốc tế của khu vực Tây Nam Bộ.

Với những nỗ lực không ngừng của tỉnh An Giang, Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê đang ngày càng được nâng cao giá trị và uy tín trên trường quốc tế. Hội thảo khoa học quốc tế này sẽ là một cơ hội để các chuyên gia và nhà nghiên cứu từ khắp nơi trên thế giới đến và tìm hiểu về khu di tích này.

Kết quả của hội thảo sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện hồ sơ đề cử Di sản Thế giới cho Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê. Nếu được UNESCO công nhận, đây sẽ là một niềm tự hào không chỉ của tỉnh An Giang mà còn của cả Việt Nam.

Trong thời gian tới, tỉnh An Giang sẽ tiếp tục tích cực phối hợp với các cơ quan chuyên môn và các bên liên quan để triển khai các hoạt động cần thiết, nhằm sớm đạt được mục tiêu đưa Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê trở thành Di sản Văn hóa Thế giới.