Thực trạng thuốc giả, thực phẩm giả kém chất lượng và quảng cáo sai sự thật đang trở thành vấn đề nhức nhối trên thị trường, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của cộng đồng. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ các cơ quan chức năng, nhưng việc xử lý triệt để các vi phạm vẫn còn nhiều khó khăn do cơ chế hậu kiểm còn bất cập và quy định chưa đồng bộ. Các doanh nghiệp vi phạm thường dễ dàng tái phạm do các chế tài xử phạt còn nhẹ và chưa đủ sức răn đe.

Từ khi Nghị định 15/2018/NĐ-CP được ban hành, nhiều loại dược phẩm và thực phẩm đã được chuyển từ khâu tiền kiểm sang hậu kiểm. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy rằng việc vận dụng cơ chế hậu kiểm thuần túy đối với một số nhóm sản phẩm có nguy cơ cao như thực phẩm chức năng, dược liệu, đã bộc lộ nhiều rủi ro. Ông Nguyễn Tiến Đạt, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường Thành phố Hồ Chí Minh, đã nêu lên một thách thức lớn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm là việc lấy mẫu kiểm nghiệm và khâu thu hồi hay truy xuất sản phẩm không đạt tiêu chuẩn. Ngoài ra, việc quảng cáo quá công dụng hoặc không chính xác về sản phẩm cũng gây ra nhiều vấn đề.

Theo báo cáo của Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, trong năm qua, đã có hàng trăm mẫu dược phẩm và thực phẩm được lấy để kiểm tra, và đã phát hiện ra nhiều mẫu không đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa tương xứng với quy mô thực tế của thị trường. Để giải quyết vấn đề này, nhiều chuyên gia và cơ quan chức năng đã đề xuất cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn.

Ông Nguyễn Tiến Đạt đề xuất cần sớm có định nghĩa rõ ràng về các khái niệm như ‘thuốc giả’, ‘sữa giả’, ‘thực phẩm chức năng giả’ để làm căn cứ xử lý. Ông cũng đề xuất cần bổ sung rõ vai trò của sở vào Luật An toàn thực phẩm để tạo cơ sở pháp lý thống nhất.

Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố Nguyễn Hoài Nam cho rằng việc vận hành mô hình chính quyền 2 cấp chính là điểm cộng cho công tác kiểm tra, giám sát cơ sở y tế. Ông cũng đề xuất cần xây dựng thêm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thực phẩm để giúp cho việc kiểm tra đúng đối tượng hơn.

Đại diện ngành y tế Thành phố Hồ Chí Minh cũng kiến nghị gửi Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt đối với hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Đồng thời, cần bổ sung mức xử phạt đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Một đường dây buôn bán thuốc giả với quy mô lớn vừa bị phát hiện tại Lebanon, với giá trị ước tính lên đến hơn 30 triệu USD. Vụ việc này không chỉ gây ra lo ngại về sự an toàn của sức khỏe cộng đồng mà còn đặt ra một cảnh báo nghiêm trọng về hệ thống kiểm soát dược phẩm lỏng lẻo tại quốc gia này.

Theo kết quả điều tra ban đầu, các loại thuốc giả này được nhập lậu thông qua sân bay quốc tế Beirut, sau đó được phân phối đến các hiệu thuốc và cơ sở y tế như hàng chính ngạch. Nhóm đối tượng đứng sau đường dây này đã sử dụng bao bì giả mạo để biến thuốc kém chất lượng thành sản phẩm của những thương hiệu dược phẩm uy tín.

Các nguồn cung thuốc chủ yếu đến từ Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập và Anh. Sau khi vận chuyển vào Lebanon, các lô hàng được dán nhãn hiệu giả và đưa vào lưu thông rộng rãi, khiến không ít bệnh nhân và bác sĩ lầm tưởng là thuốc thật.

Ít nhất 5 đối tượng liên quan đến đường dây này đã được xác định, trong đó có Mohammed Khalil, anh trai của một cựu Bộ trưởng Tài chính, và Mary Fawza, chủ một hiệu thuốc lớn ở Beirut, bị tình nghi giữ vai trò điều phối. Đáng chú ý, một nhân viên an ninh tại sân bay cũng đã bị bắt giữ vì hành vi tiếp tay cho việc nhập khẩu bất hợp pháp.

Sự việc càng trở nên nghiêm trọng khi có những ca bệnh chịu hậu quả trực tiếp từ thuốc giả. Một trường hợp điển hình là nữ bệnh nhân 30 tuổi tên Fadia Makawi, đang điều trị ung thư vú, đã mua thuốc Imfinzi từ chợ đen với giá 900 USD/lọ, nhưng thuốc bị kết tủa ngay trước khi tiêm. Nhờ phát hiện kịp thời của bác sĩ, ca điều trị đã được dừng lại, tránh nguy cơ tử vong trong gang tấc.

Dưới sự chỉ đạo của Thẩm phán Dora al-Khazen, nhà chức trách Lebanon đã phát động chiến dịch kiểm tra khẩn cấp trên toàn quốc. Nhiều hiệu thuốc bị đình chỉ hoạt động, hàng nghìn hộp thuốc nghi ngờ là hàng giả bị thu giữ để phục vụ công tác điều tra.

Trước mức độ nghiêm trọng của vụ việc, Quốc hội Lebanon đã triệu tập một phiên họp khẩn cấp. Tại đây, một số nghị sĩ đưa ra cảnh báo rằng có thể “tới một phần ba số lượng thuốc đang lưu hành là giả”, một con số gây sốc đối với cả hệ thống y tế và người dân.

Kể từ năm 2019, Lebanon lâm vào khủng hoảng tài chính trầm trọng, khiến đồng nội tệ mất giá, dự trữ ngoại tệ cạn kiệt. Việc nhập khẩu thuốc chính hãng trở nên khó khăn, dẫn đến tình trạng khan hiếm trên diện rộng. Trong bối cảnh đó, nhiều người dân buộc phải tìm đến thị trường chợ đen – nơi thuốc giả dễ dàng trà trộn mà khó bị phát hiện.

Vụ bê bối lần này phơi bày rõ ràng những kẽ hở nghiêm trọng trong hệ thống quản lý dược phẩm tại Lebanon. Việc thuốc giả thâm nhập vào các cơ sở y tế cho thấy thiếu hụt cả ở khâu kiểm định, giám sát, minh bạch thông tin nguồn gốc sản phẩm.

Các chuyên gia kêu gọi chính phủ khẩn trương cải cách hệ thống dược, trong đó ưu tiên triển khai công nghệ truy xuất nguồn gốc, tăng cường năng lực thanh tra và xử lý hình sự các hành vi vi phạm nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Trong bối cảnh khủng hoảng y tế kéo dài, việc đảm bảo người dân được tiếp cận thuốc điều trị chất lượng, đúng giá và đúng nguồn gốc trở thành nhiệm vụ tối thượng của ngành y tế Lebanon.