Nhật Bản, một quốc gia với lịch sử lâu dài về chính sách quốc phòng mang tính phòng thủ, đang trải qua một sự chuyển đổi chiến lược đáng kể trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng. Sự thay đổi này đặc biệt liên quan đến các hoạt động quân sự của Trung Quốc và mối đe dọa tên lửa từ Triều Tiên. Dựa vào các nguồn tin TASS, The Aviationist, Defence Blog, Army Recognition, Kyodo News và Asahi Shimbun, bài viết sẽ tập trung vào phân tích công nghệ, tính năng, mục đích chiến lược và tác động của hệ thống tên lửa Type12 cải tiến đối với an ninh khu vực.

Tổng quan về công nghệ tên lửa Type12 cải tiến

Tên lửa Type12 Surface-to-Ship Missile (SSM) là sản phẩm do Mitsubishi Heavy Industries (MHI) phát triển. Ra mắt lần đầu vào năm 2012, Type12 là phiên bản nâng cấp của tên lửa Type88. Phiên bản cải tiến của Type12, được phê duyệt phát triển vào tháng 12/2020, thể hiện bước nhảy vọt về công nghệ và khả năng chiến đấu. Điều này phù hợp với chiến lược quốc phòng mới của Nhật Bản.

Phiên bản gốc của Type12 có tầm bắn từ 200-400km. Trong khi đó, phiên bản cải tiến đạt tầm bắn 900km, với mục tiêu tương lai là 1.200-1.500km. Điều này cho phép Nhật Bản tấn công các mục tiêu trên biển và đất liền từ khoảng cách an toàn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ bị đối phương phản công.

Tên lửa được thiết kế với hình dạng khí động học mới. Các cánh mở rộng và bề mặt điều khiển giúp cải thiện hiệu suất bay và giảm tiết diện phản xạ radar (RCS). Điều này làm tăng khả năng sống sót của tên lửa trước các hệ thống phòng thủ đối phương.

Type12 cải tiến tích hợp hệ thống dẫn đường quán tính (INS) kết hợp với GPS. Radar mảng pha chủ động Ka-band (AESA) và tính năng cập nhật lệnh (Up to Date Command – UDTC) qua liên kết vệ tinh cho phép tên lửa nhận thông tin mục tiêu trong thời gian thực. Hệ thống này đảm bảo độ chính xác cao khi tấn công các mục tiêu di động trên biển hoặc trên đất liền.

Type12 được thiết kế để triển khai trên nhiều nền tảng, bao gồm mặt đất, tàu chiến và máy bay (như F-15J của Lực lượng Phòng vệ trên không Nhật Bản – JASDF). Cách tiếp cận đa nền tảng giúp giảm chi phí phát triển và tăng tính tương thích giữa các lực lượng.

Ngoài vai trò chống hạm, Type12 cải tiến có thể tấn công các mục tiêu trên đất liền. Điều này phù hợp với chiến lược ‘phản công’ (counterstrike capability) được Nhật Bản thông qua trong các tài liệu chiến lược an ninh quốc gia sửa đổi năm 2022.

Các hệ thống tên lửa tầm xa mới của Nhật Bản

Ngoài Type12, Nhật Bản đang phát triển một loạt hệ thống tên lửa khác nhằm tăng cường khả năng răn đe chiến lược. Một số hệ thống đáng chú ý bao gồm:

– Tên lửa hành trình siêu thanh (Hypersonic Cruise Missile) dự kiến hoàn thành vào năm 2031 với tầm bắn từ 2.000-3.000km.

– Hyper Velocity Gliding Projectile (HVGP): HVGP là tên lửa siêu thanh có khả năng đạt tốc độ trên Mach 5 và thực hiện các động tác cơ động trong khí quyển để tránh hệ thống phòng thủ tên lửa.

– Tên lửa chống hạm/tấn công mặt đất mới của MHI: Với hợp đồng trị giá 32 tỷ yên (219 triệu USD) được ký vào tháng 4/2025, MHI đang phát triển một tên lửa chính xác tầm xa mới.

– Tên lửa phóng từ tàu ngầm dự kiến triển khai vào năm 2027. Hệ thống này sẽ tăng cường khả năng tấn công bí mật từ dưới nước.

Chiến lược triển khai và mục đích

Sự phát triển và triển khai các hệ thống tên lửa này phản ánh sự thay đổi cơ bản trong chính sách quốc phòng của Nhật Bản. Từ một tư thế phòng thủ thuần túy sang một chiến lược răn đe chủ động.

Việc triển khai Type12 tại các căn cứ ở Kyushu (Camp Kengun, Kumamoto) và các kế hoạch mở rộng đến Okinawa và Oita nhằm bảo vệ các tuyến đường biển chiến lược như eo biển Miyako.

Tăng cường liên minh với Mỹ: Nhật Bản đã đặt mua 400 tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ (tầm bắn 1.600km) và các tên lửa JASSM (900km) và Joint Strike Missile (JSM, 500km). Các hệ thống này bổ sung cho Type12 và HVGP, tạo ra một mạng lưới phòng thủ và phản công đa tầng.

Tác động khu vực và quốc tế

Sự phát triển của các hệ thống tên lửa này không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ của Nhật Bản mà còn có tác động đáng kể đến cục diện an ninh khu vực.

Trung Quốc lo ngại rằng các tên lửa như Type12 và HVGP có thể đe dọa trực tiếp đến bờ biển nước này. Các hệ thống tên lửa mới của Nhật Bản, kết hợp với liên minh quân sự chặt chẽ với Mỹ, có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở khu vực Indo-Pacific.

Mỹ đã sử dụng gần 25% số tên lửa đánh chặn mà họ đã mua trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran, khi Lầu Năm Góc triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tới Israel. Trong cuộc chiến này, các lực lượng vận hành THAAD đã bắn hơn 150 tên lửa để bắn hạ các đợt tên lửa đạn đạo của Iran.

Cuộc xung đột đã phơi bày một lỗ hổng đáng báo động trong nguồn cung cấp của Washington. Mỹ hiện có 7 hệ thống THAAD tối tân, nhưng trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Iran hồi tháng 6, hai hệ thống đã được triển khai tới Israel nhưng vẫn chưa đủ. Các quan chức Mỹ đã tìm cách mua 37 tên lửa trong năm tài chính tiếp theo, nhưng Lầu Năm Góc đã mua khoảng 650 tên lửa kể từ năm 2010. Mỗi tên lửa đánh chặn THAAD có giá khoảng 13 triệu USD.

Lockheed Martin, nhà sản xuất hệ thống này, cho biết họ có thể sản xuất khoảng 100 tên lửa đánh chặn trong năm nay và đang làm việc với chính phủ Mỹ về các phương án tăng sản lượng cho các đơn đặt hàng mới. Theo các nhà phân tích, việc triển khai hệ thống này đến Trung Đông đã gia tăng căng thẳng năng lực sẵn sàng của Mỹ và báo hiệu nhu cầu ngày càng tăng không chỉ đối với tên lửa đánh chặn mà còn cả các bệ phóng.

Mỹ cũng phát hiện ra sự thiếu hiệu quả trong cách khai hỏa các hệ thống chống tên lửa và đang xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của một số tên lửa đánh chặn. Quân đội Mỹ hiện đang xem xét kỹ lưỡng từng vụ phóng để hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra. Một sĩ quan Hải quân tham gia vào quá trình này cho biết còn quá sớm để đánh giá các cuộc giao tranh của SM-3.

Mối lo ngại của Mỹ là Iran sẽ lại thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và Washington cần phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các mối đe dọa này. Do đó, việc tăng cường sản xuất và nâng cao hiệu suất của các hệ thống phòng thủ tên lửa đang trở thành ưu tiên hàng đầu của Lầu Năm Góc.

Hiện tại, Mỹ đang đẩy mạnh việc sản xuất và mua sắm các tên lửa đánh chặn để đảm bảo đủ nguồn cung cấp cho các hoạt động quân sự trong tương lai. Đồng thời, họ cũng đang tiến hành đánh giá và cải thiện hiệu suất của các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện có để đối phó với các mối đe dọa ngày càng tăng từ Iran và các quốc gia khác.

Ngoài ra, Mỹ cũng đang tích cực hợp tác với các đồng minh và đối tác của mình để tăng cường khả năng phòng thủ tên lửa và đảm bảo an ninh cho khu vực Trung Đông. Việc triển khai hệ thống THAAD tới Israel là một phần của nỗ lực này, và Mỹ đang tiếp tục theo dõi tình hình để đảm bảo rằng họ có thể đáp ứng các nhu cầu an ninh của khu vực.

Lockheed Martin đang làm việc tích cực để tăng cường sản lượng và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về tên lửa đánh chặn. Với kinh nghiệm và chuyên môn của mình, công ty này đang đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nỗ lực phòng thủ tên lửa của Mỹ và các đồng minh của họ.

Ngày 29/7, Lục quân Ukraine thông báo rằng họ đã trở thành mục tiêu của một vụ tập kích bằng tên lửa do đối phương thực hiện, nhắm vào một trong các đơn vị huấn luyện của lực lượng vũ trang Ukraine. Mặc dù đã triển khai các biện pháp an ninh cần thiết, vụ tấn công vẫn gây ra tổn thất về người. Tính đến 21h30 cùng ngày, số liệu ban đầu cho thấy có 3 quân nhân thiệt mạng và 18 người bị thương. Tuy nhiên, thông tin chi tiết về địa điểm cụ thể của vụ tập kích không được tiết lộ.

Các blogger quân sự đưa ra suy đoán rằng vụ tấn công có thể nhắm vào một thao trường tại vùng Chernihiv, gần biên giới phía bắc của Ukraine. Lục quân Ukraine cam kết sẽ tiến hành một cuộc điều tra kỹ lưỡng để làm rõ nguyên nhân vụ việc. Nếu xác định được rằng sai lầm của các quan chức dẫn đến tử vong hoặc thương tích của các binh sĩ, những người có trách nhiệm sẽ phải đối mặt với các biện pháp kỷ luật. Phía Nga hiện chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào về thông tin này.

Sự việc này diễn ra trong bối cảnh Ukraine đang tăng cường áp dụng các biện pháp an ninh nhằm bảo vệ quân nhân khỏi các cuộc tấn công bằng tên lửa hoặc không nhằm vào các trung tâm huấn luyện. Đây là một phần trong nỗ lực của Ukraine để nâng cao khả năng phòng thủ và giảm thiểu rủi ro đối với nhân sự.

Trước đó, vào đêm 28/7, Ukraine đã tố cáo rằng Nga đã thực hiện một cuộc tấn công bằng cách thả 4 quả bom lượn vào nhà tù Bilenkivska ở khu vực do Kiev kiểm soát tại tỉnh Zaporizhzhia. Cuộc tấn công này đã dẫn đến việc phá hủy nhà ăn, trung tâm hành chính và khu cách ly tại cơ sở. Theo Ukraine, cuộc tấn công đã khiến 25 dân thường thiệt mạng và hơn 75 người bị thương.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã cáo buộc Nga cố ý nhắm mục tiêu vào nhà tù. Tuy nhiên, Moskva đã bác bỏ cáo buộc này. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, khẳng định rằng quân đội Nga không tấn công các mục tiêu dân sự.

Đây không phải là lần đầu tiên quân đội Ukraine gặp phải vụ tấn công. Vào tháng 6, một cuộc tấn công của Nga vào một thao trường ở miền trung Ukraine đã khiến 12 quân nhân thiệt mạng và hàng chục người bị thương. Sự việc đó đã dẫn đến việc tư lệnh lục quân Ukraine phải nộp đơn từ chức và bị điều chuyển sang một vị trí khác.

Chính phủ Mỹ đã chính thức phê duyệt việc bán hệ thống tên lửa phòng không MIM-23 HAWK cho Ukraine, với giá trị hợp đồng lên đến 172 triệu đô la. Đây là lần đầu tiên Ukraine mua trực tiếp một hệ thống tên lửa phòng không từ Mỹ, dù hệ thống này không còn mới.

Thoả thuận mua sắm bao gồm không chỉ hệ thống tên lửa mà còn các dịch vụ và công việc liên quan nhằm đảm bảo khả năng chiến đấu của các tổ hợp đang hoạt động. Cần lưu ý rằng tất cả các tổ hợp MIM-23 HAWK của Mỹ đều đã ngừng hoạt động và cần được sửa chữa, phục hồi trước khi được chuyển giao cho Ukraine.

Việc sửa chữa và phục hồi hệ thống tên lửa MIM-23 HAWK sẽ do Tập đoàn Sielman của Hy Lạp thực hiện. Trong khi đó, RTX (Raytheon) – nhà phát triển và sản xuất các hệ thống phòng không này, sẽ giữ vai trò thầu phụ. Hy Lạp cũng là quốc gia vận hành MIM-23 HAWK, do đó họ có kinh nghiệm để bảo trì hệ thống này.

Vào cuối tháng 4 năm 2024, Tập đoàn Sielman đã nhận được hợp đồng dài hạn để sửa chữa MIM-23 HAWK cho Ukraine, với giá trị là 49,9 triệu đô la và thời hạn thực hiện đến năm 2029. Hợp đồng này có vẻ liên quan đến việc đầu tháng 4 năm 2024, Mỹ đã đồng ý bán cho Ukraine gói dịch vụ và công việc đại tu, phục hồi cũng như hỗ trợ các tổ hợp MIM-23 HAWK.

Hệ thống MIM-23 HAWK Phase III có khả năng tiêu diệt các mục tiêu khí động học ở tầm bắn lên đến 45-50 km và độ cao tối đa 20 km. Tên lửa được trang bị hệ thống dẫn đường radar bán chủ động.

Ukraine đã nhận được các tổ hợp MIM-23 HAWK thông qua hình thức viện trợ từ năm 2022, ban đầu từ Tây Ban Nha. Kyiv đang vận hành một số lượng tổ hợp khá lớn, mặc dù không được công bố rộng rãi. Tại Mỹ, MIM-23 HAWK đã ngừng hoạt động từ thập niên 1990, nhưng vẫn đang được sử dụng tại hơn 10 quốc gia.

Với việc cung cấp hệ thống tên lửa phòng không MIM-23 HAWK, Mỹ tiếp tục thể hiện sự ủng hộ của mình đối với Ukraine trong bối cảnh căng thẳng khu vực. Thông tin về hợp đồng này cũng làm nổi bật nỗ lực của các quốc gia nhằm tăng cường năng lực phòng thủ của Ukraine thông qua việc cung cấp trang thiết bị và dịch vụ liên quan.