Là một phần quan trọng trong nỗ lực hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự, Luật số 86/2025/QH15 đánh dấu một bước tiến đáng kể trong chính sách hình sự của Việt Nam. Với hiệu lực bắt đầu từ ngày 01/07/2025, luật này không chỉ thể hiện sự nhân đạo trong chính sách hình sự mà còn định hướng tới mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích các cá nhân tự sửa chữa sai lầm.

Một trong những điểm nổi bật của Luật số 86/2025/QH15 là việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh. Động thái này phù hợp với xu thế chung của thế giới về việc giảm thiểu và tiến tới bãi bỏ án tử hình. Qua đó, thể hiện chính sách hình sự nhân đạo, bảo vệ quyền con người và tạo cơ hội cho những người phạm tội được sửa chữa lỗi lầm. Tuy nhiên, đây cũng là một thách thức trong việc đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa đối với các hành vi phạm tội.

Luật cũng đưa ra các quy định mới về giảm án đối với tội phạm tham nhũng. Cụ thể, để được xem xét giảm án, những người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’ phải tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác với cơ quan chức năng. Đây là một bước đi chiến lược nhằm tăng cường hiệu quả trong việc thu hồi tài sản bị tham ô, nhận hối lộ và giải quyết một trong những hạn chế kéo dài trong xử lý tội phạm tham nhũng.

Ngoài ra, Luật số 86/2025/QH15 mở rộng đối tượng được miễn thi hành án tử hình. Người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối sẽ không phải thi hành án tử hình. Bổ sung này thể hiện sự nhân đạo và bảo vệ quyền sống của con người, ngay cả trong những trường hợp phạm tội nghiêm trọng.

Lần đầu tiên, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 256a Bộ luật Hình sự. Hình sự hóa hành vi này là nỗ lực nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong việc cai nghiện và điều trị, hướng tới giảm tình trạng tái nghiện và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả.

Law số 86/2025/QH15 cũng điều chỉnh tăng mức phạt tiền đối với nhiều tội danh liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm. Mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp, tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý nghiêm các vi phạm, khuyến khích việc áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn đối với người phạm tội lần đầu, có nhân thân tốt và có điều kiện khắc phục hậu quả.

Kết luận, Luật số 86/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự ở Việt Nam. Luật không chỉ thể hiện sự chuyển đổi trong tư duy lập pháp từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm mà còn đóng góp vào việc xây dựng một hệ thống pháp luật hình sự dân chủ, nhân đạo và khoa học. Tuy nhiên, việc triển khai luật này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, đào tạo cho người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách nghiêm ngặt.

Công an TP.HCM đã phát hiện và xử lý 9 vụ việc liên quan đến sản xuất, buôn bán thuốc và thực phẩm chức năng giả trong thời gian qua. Mới đây, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đã tiến hành khảo sát về việc thực hiện chính sách pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả tại TP.HCM.

Theo báo cáo của Sở Y tế TP.HCM, thành phố hiện có hơn 9,9 triệu dân và sau sáp nhập từ 1-7 vừa qua, dân số đạt khoảng 13,7 triệu người. Trên địa bàn thành phố có 164 bệnh viện công lập cùng hàng chục ngàn cơ sở sản xuất, kinh doanh dược phẩm và thực phẩm; thành phố cũng là đầu mối phân phối thuốc lớn cho cả nước.

Nhiều vụ vi phạm liên quan đến thuốc, thực phẩm giả đã được phát hiện. Về thuốc, thực phẩm giả, báo cáo của Sở Y tế TP.HCM cho hay trong thời gian vừa qua, Công an TP.HCM đã kịp thời phát hiện, xử lý 9 vụ vi phạm. Đáng chú ý, đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, thu giữ 1.164 thùng thuốc thành phẩm và nguyên liệu dùng để điều trị các bệnh về xương khớp, trĩ, phong ngứa… Ngoài ra, còn thu giữ gần 1.600kg bột nguyên liệu không rõ nguồn gốc, xuất xứ để sản xuất thuốc chữa bệnh giả, hàng trăm ký nguyên liệu bao bì, nhãn hiệu, vỏ hộp thuốc các loại cùng dây chuyền, máy móc sản xuất thuốc…

Thuốc giả được đem đi tiêu thụ chủ yếu tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ thông qua các xe vận chuyển hàng hóa tuyến miền Tây – TP.HCM. Tháng 1-2024, Công an TP.HCM đã phối hợp với Công an tỉnh Bình Dương (cũ) bắt quả tang 1 cơ sở thực hiện hành vi sản xuất sữa giả tại TP Dĩ An (cũ). Tổng trị giá khoảng 14 tỉ đồng. Kẻ làm hàng giả đã tổ chức sản xuất và buôn bán sữa giả các nhãn hiệu của Công ty Abbott, gồm: Ensure, Ensure Gold, Glucerna….

Từ tháng 1-2024 đến tháng 6-2025, Sở Y tế và phòng y tế quận, huyện, TP Thủ Đức (cũ) đã kiểm tra 7.739 cơ sở kinh doanh dược, xử lý 92 cơ sở vi phạm. Trong đó, phát hiện và xử lý vi phạm về buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại lĩnh vực dược là 36 cơ sở.

Ông Nguyễn Hoài Nam, phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, nhận định việc sản xuất, buôn bán thuốc giả, thực phẩm giả là một hoạt động phi pháp nhưng mang lại lợi nhuận cao. Tình hình sản xuất và kinh doanh hàng giả hiện nay diễn ra hết sức phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi.

Quá trình sản xuất thuốc giả bố trí cùng lúc tại nhiều địa điểm, sử dụng mạng xã hội hoặc ứng dụng giao hàng tận nhà để mua hoặc bán nhằm che giấu địa điểm. Bên cạnh đó, khu vực sản xuất thường đặt tại các khu vực nhà không số, ít người qua lại, vùng ngoại ô hoặc núp bóng dưới hoạt động sản xuất của các công ty bình phong để tránh sự chú ý của người dân và cơ quan chức năng.

Sở Y tế TP.HCM kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt; bổ sung mức xử phạt nặng đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân.

Bộ Y tế sớm hoàn thiện quy hoạch hệ thống kiểm nghiệm để tăng cường công tác kiểm tra chất lượng thuốc, thực phẩm. Bộ Tài chính hướng dẫn các địa phương xây dựng kho lưu giữ, bảo quản tang vật, vật chứng cho các lực lượng chức năng để phục vụ công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại.