Ở Việt Nam, việc xác minh danh tính liệt sĩ đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết trong những năm qua. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn và thách thức trong công tác này. Để giải quyết những tồn tại lâu năm này, các cơ quan chức năng đang tích cực triển khai các giải pháp công nghệ hiện đại và tăng cường hợp tác quốc tế nhằm đẩy nhanh tiến độ giám định ADN.

Theo thống kê, hiện cả nước vẫn còn khoảng 300.000 mộ liệt sĩ mà thông tin về họ chưa được làm rõ, và có khoảng 180.000 hài cốt liệt sĩ cần được quy tập. Điều này không chỉ gây ra những khó khăn cho công tác quản lý và bảo quản các mộ liệt sĩ mà còn làm ảnh hưởng đến tâm lý của các gia đình và thân nhân của các liệt sĩ.

Trước tình hình đó, việc ứng dụng công nghệ hiện đại và mở rộng hợp tác quốc tế được coi là bước tiến mới, mang lại hy vọng sớm giải quyết được những tồn tại lâu năm, góp phần an dân và tri ân các anh hùng liệt sĩ. Mục tiêu đề ra là đến năm 2030, ngành sẽ phấn đấu xác định được danh tính của 20.000 liệt sĩ thông qua phương pháp giám định ADN.

Giám định ADN là một phương pháp khoa học hiện đại giúp xác định danh tính của các cá nhân thông qua phân tích DNA. Trong công tác xác minh danh tính liệt sĩ, giám định ADN đóng vai trò quan trọng khi giúp xác định danh tính của các liệt sĩ thông qua so sánh DNA của các mẫu DNA thu thập được từ các hài cốt liệt sĩ với DNA của các thân nhân.

Để đạt được mục tiêu trên, các cơ quan chức năng đang tích cực triển khai các hoạt động như thu thập mẫu DNA từ các thân nhân của các liệt sĩ, khẩn trương thực hiện các quy trình giám định ADN. Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác quốc tế cũng được coi là một yếu tố quan trọng giúp Việt Nam có thể tiếp cận được với các công nghệ và kinh nghiệm hiện đại trong công tác giám định ADN.

Việc xác định danh tính của các liệt sĩ không chỉ giúp giải quyết những tồn tại lâu năm trong công tác quản lý và bảo quản các mộ liệt sĩ mà còn góp phần tri ân và tôn vinh các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập và tự do của dân tộc. Đồng thời, việc này cũng giúp an dân và ổn định xã hội, tăng cường niềm tin của người dân vào công tác quản lý và bảo vệ các di tích lịch sử và các giá trị văn hóa của đất nước.

Với những nỗ lực và giải pháp toàn diện, hy vọng rằng mục tiêu xác định danh tính của 20.000 liệt sĩ thông qua phương pháp giám định ADN vào năm 2030 sẽ được thực hiện, góp phần giải quyết những tồn tại lâu năm trong công tác xác minh danh tính liệt sĩ và thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc.

Việc vận hành hệ thống theo tiêu chuẩn quốc tế trong điều kiện thực tế tại Việt Nam không chỉ khẳng định tính khả thi của công nghệ mới, mà còn giúp việc giám định danh tính hài cốt liệt sĩ trên quy mô lớn trở nên khả thi. Dự án ‘Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao’ do Viện Sinh học chủ trì đã được phê duyệt theo Quyết định số 557/QĐ-VHL vào ngày 29/3/2024 của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Trong khuôn khổ dự án, Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam phối hợp với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Ủy ban Quốc tế về Người mất tích (ICMP) đã tổ chức cuộc họp định kỳ 6 tháng (lần thứ 3) nhằm cập nhật tiến độ các công việc liên quan tới cơ quan chủ quản cùng các ban, ngành liên quan. Giáo sư, Tiến sĩ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện trưởng Viện Sinh học nhấn mạnh, dự án được khởi xướng với mục tiêu cao cả là nâng cao năng lực giám định ADN đối với hài cốt liệt sĩ từ thời kỳ chiến tranh, qua đó góp phần giải quyết những vấn đề hậu quả chiến tranh và mang lại niềm tin, sự động viên cho hàng ngàn gia đình liệt sĩ.

Dự án không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn mang giá trị nhân văn và đạo lý, thể hiện sự tri ân đối với lịch sử dân tộc và trách nhiệm đối với các gia đình vẫn đang mong mỏi thông tin về người thân đã mất. Với vai trò là đối tác hỗ trợ kỹ thuật chủ chốt, Ủy ban Quốc tế về Người mất tích đã tích cực chuyển giao công nghệ hiện đại, đào tạo chuyên môn kỹ thuật cho đội ngũ cán bộ Việt Nam, cũng như hỗ trợ vận hành phòng thí nghiệm và thiết lập hệ thống giám định theo các tiêu chuẩn quốc tế.

Đến nay dự án đã đạt được những kết quả nổi bật, đánh dấu bước tiến mới trong quá trình triển khai như: Hệ thống giải trình tự gen thế hệ mới (NGS) cùng phần mềm phân tích dữ liệu đã được lắp đặt đồng bộ và đưa vào vận hành tại Trung tâm Giám định ADN thuộc Viện Sinh học. Trong thời gian qua, có nhiều khóa đào tạo chuyên sâu đã được tổ chức thành công với sự tham gia của các chuyên gia quốc tế và trong nước.

Đặc biệt, lần đầu tiên kể từ khi dự án bắt đầu, đội ngũ giám định đã triển khai công tác thu thập mẫu sinh phẩm hài cốt tại thực địa. Đội ngũ chuyên môn của dự án đã phối hợp với các cơ quan chức năng tiến hành lấy mẫu tại Nghĩa trang liệt sĩ Trà Lĩnh (tỉnh Cao Bằng), thu được 58 mẫu hài cốt liệt sĩ chưa xác định danh tính. Việc vận hành hệ thống theo tiêu chuẩn quốc tế trong điều kiện thực tế tại Việt Nam không chỉ khẳng định tính khả thi của công nghệ mới, mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa mục tiêu giám định danh tính hài cốt liệt sĩ trên quy mô lớn.