Một người bản địa Hawaii đã phát hiện ra một sự thật đau lòng khi khu chôn cất tổ tiên của ông nằm gọn bên trong khu phức hợp bất động sản khổng lồ và bí mật của CEO Meta, Mark Zuckerberg. Câu chuyện của ông không chỉ là một tranh chấp cá nhân, mà đã trở thành biểu tượng cho một cuộc khủng hoảng lớn hơn tại Hawaii, nơi việc các tỷ phú công nghệ ‘thâu tóm’ đất đai đang đe dọa xóa sổ di sản văn hóa và đẩy người dân bản địa ra khỏi chính quê hương của họ.

Câu chuyện của ông Julian Ako bắt đầu khi ông phát hiện ra mảnh đất, nơi tổ tiên của mình từng được chôn cất, đã trở thành một phần trong dự án bất động sản hàng trăm triệu USD của Mark Zuckerberg tại đảo Kauai. Sau một quá trình đàm phán, ông đã được phép tiếp cận khu đất để xác định và đăng ký các ngôi mộ. Tuy nhiên, điều khiến ông lo ngại là khu vực này được kiểm soát an ninh quá nghiêm ngặt, và các nhân viên xây dựng thậm chí còn bị buộc phải ký các thỏa thuận không tiết lộ (NDA). Điều này làm dấy lên lo ngại rằng, nếu có thêm các di tích văn hóa hay hài cốt khác được phát hiện, chúng có thể sẽ không được báo cáo.

Đại diện của Zuckerberg cho biết khu mộ của gia đình Ako đã được thông báo từ năm 2015 và đang được rào lại để bảo vệ. Tuy nhiên, câu chuyện này đã phơi bày một vấn đề lớn hơn, khi không ai biết rõ còn bao nhiêu di sản văn hóa khác của người bản địa đang bị chôn vùi bên trong vùng đất bị phong tỏa của một tỷ phú.

Trong những năm qua, Mark Zuckerberg đã trở thành một trong những chủ đất lớn nhất tại Hawaii. Tổng diện tích đất của ông tại đây hiện đã vượt mốc 9,3 triệu mét vuông, lớn gần gấp 10 lần Công viên Trung tâm ở New York. Theo các tài liệu được Wired công bố, ông chủ Meta đang tiếp tục xây dựng các công trình mới trên khu đất này, bao gồm ba tòa nhà lớn, hai trong số đó được thiết kế như những dãy nhà với 16 phòng ngủ. Khu phức hợp hiện tại đã bao gồm hai biệt thự khổng lồ, một phòng tập thể hình, và đặc biệt là một hầm trú ẩn dưới lòng đất có diện tích tương đương một sân bóng rổ NBA. Tổng chi phí đầu tư cho dự án này được cho là đã vượt 300 triệu USD, cao hơn cả ngân sách hoạt động hàng năm của toàn bộ hạt Kauai.

Hành trình thâu tóm đất của Zuckerberg tại Hawaii đã liên tục vấp phải sự chỉ trích. Từ năm 2014, ông đã bắt đầu mua lại những mảnh đất lớn và sau đó vướng vào các vụ kiện với người dân địa phương. Gần đây nhất, vào đầu năm 2025, ông đã mua thêm một khu đất nông nghiệp rộng gần 4 triệu mét vuông.

Dù đại diện của Zuckerberg khẳng định khu đất mới sẽ được dùng cho mục đích nông nghiệp và bảo tồn, nhưng sự hiện diện ngày càng lớn của ông vẫn gây ra tranh cãi. Đây là một phần của một xu hướng lớn hơn, khi hàng loạt các tỷ phú công nghệ khác như Larry Ellison, Jeff Bezos, và Oprah Winfrey cũng đang sở hữu những khu đất rộng lớn tại các đảo Hawaii.

Làn sóng ‘chiếm lĩnh’ bất động sản Hawaii này đang phá vỡ cấu trúc xã hội và bản sắc của hòn đảo. Giá nhà tăng vọt, khiến người dân địa phương dần mất đi khả năng sở hữu bất động sản ngay trên quê hương mình. Giáo sư Puali’i Rossi từ Cao đẳng Cộng đồng Kauai đã cảnh báo rằng, nếu xu hướng này tiếp diễn, Hawaii sẽ có nguy cơ trở thành ‘một khu nghỉ dưỡng cho người giàu’, nơi người bản địa bị đẩy ra bên lề.

Xã Hồi Xuân, một địa phương vùng cao, đã và đang nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường. Việc này được thực hiện trong bối cảnh Nghị quyết Trung ương V (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.

Đảng ủy và chính quyền xã Hồi Xuân đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình. Mặc dù cuộc sống hiện đại đã mang lại nhiều thay đổi, đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân vẫn duy trì được nhiều trò chơi, trò diễn mang đậm bản sắc văn hóa như khặp Thái, khua luống, trống chiêng, tung còn, bắn nỏ, kéo co, lễ cúng cơm mới… Các làn điệu hát xường của dân tộc Mường, hát khặp của dân tộc Thái vẫn được người dân lưu giữ và biểu diễn trong những dịp lễ, tết.

Đặc biệt, xã Hồi Xuân còn là nơi tổ chức Lễ hội Mường Ca Da, một hoạt động tưởng nhớ và tôn vinh nhân vật lịch sử Thượng tướng thống lĩnh quân Khằm Ban – người có công khai phá vùng đất Mường Ca Da. Theo ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND xã Hồi Xuân, ngoài những nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường, xã còn có nhiều di tích, danh lam thắng cảnh như hang Lũng Mu, bia ký – nơi thờ tướng quân Khằm Ban, chùa Ông, động Bà, hồ Vinh Quang, ruộng lúa bậc thang ở bản Nghèo.

Hiện nay, bia ký và quần thể di tích hang Lũng Mu đã được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Điều này tạo ra nguồn tài nguyên quý giá để địa phương phát triển loại hình du lịch lịch sử gắn với văn hóa tâm linh. Cùng với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, xã Hồi Xuân còn đẩy mạnh phong trào xây dựng làng văn hóa, cơ quan văn hóa gắn với phong trào toàn dân xây dựng đời sống văn hóa.

Đến nay, xã đã công nhận 18/20 bản, khu phố là bản, khu phố văn hóa; 77% số hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa. Hầu hết các bản, khu phố đều có quy ước, hương ước về thực hiện nếp sống văn hóa ở khu dân cư. Việc hiếu, hỷ của người dân địa phương cũng được thực hiện theo nếp sống văn hóa mới, đơn giản, tiết kiệm và lành mạnh.

Những kết quả đạt được trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái, Mường ở xã Hồi Xuân đã góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân địa phương.

Sở Văn hoá và Thể thao Hà Nội vừa đề nghị tạm dừng các hoạt động vui chơi, giải trí, du lịch trong thời gian có bão số 3 để đảm bảo an toàn cho người dân. Việc này được thực hiện sau khi có cảnh báo lũ và để phòng chống thiên tai tại các di tích lịch sử – văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn thành phố.

Ngày 21/7, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã có văn bản gửi UBND các xã, các đơn vị quản lý di tích, danh thắng tại Hà Nội về việc phòng chống thiên tai tại các di tích. Văn bản yêu cầu tạm dừng các hoạt động vui chơi, giải trí, du lịch trong thời gian có cảnh báo lũ. Trước đó, một số nghệ sĩ và đơn vị cũng thông báo tạm dừng lịch diễn, dời ngày ra mắt sản phẩm và bày tỏ xót xa trước vụ lật tàu thương tâm tại Hạ Long.

Ca sĩ Văn Mai Hương thông báo tạm hoãn sự kiện họp báo giới thiệu và lịch phát hành MV Ướt lòng. Cô cáo lỗi cùng đối tác, truyền thông, khán giả và cho biết sản phẩm sẽ ra mắt vào thời điểm phù hợp hơn. Nhiều nghệ sĩ Việt bày tỏ sự tiếc thương dành cho những nạn nhân xấu số, cũng như hy vọng có phép màu dành cho những người đang mất tích sau vụ lật tàu thương tâm ở Hạ Long. Đạo diễn, MC Trấn Thành viết: ‘Thật sự xót xa khi xem tin tức. Xin chia sẻ cảm xúc và sự mất mát cùng với người thân của những nạn nhân trong vụ đắm tàu ở Hạ Long’.

Sở Văn hoá và Thể thao Hà Nội cũng yêu cầu các địa phương, đơn vị thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Bộ Văn hoá – Thể thao và Du lịch và thành phố về công tác ứng phó bão số 3. Sở cũng đề nghị địa phương, đơn vị cần kiểm tra, rà soát hệ thống cấp điện trong di tích; chủ động triển khai phương án bảo vệ các di tích lịch sử – văn hoá trên địa bàn quản lý.

Bên cạnh đó, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội yêu cầu các địa phương chỉ đạo cơ quan chức năng tăng cường hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, tránh xảy ra sự cố tại các di tích nhằm hạn chế tối đa thiệt hại do bão lũ gây ra. Sở cũng yêu cầu lập sơ đồ vị trí, danh mục thống kê các di vật, hiện vật bị hư hại sau khi sự cố xảy ra, làm cơ sở đối chiếu, phục hồi, khắc phục hậu quả và xác định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan (nếu có).

Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cũng lưu ý đối với các di tích đã xuống cấp, đặc biệt là các di tích xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ sụp đổ, nằm gần sông, hồ cần có biện pháp phòng chống thiên tai, ngập lụt. Đối với các di tích đang hạ giải hoặc đang trong quá trình thi công, cần có biện pháp bảo vệ hiệu quả để tránh thiệt hại do bão lũ gây ra, bảo đảm an toàn trong suốt thời gian tu bổ, tôn tạo di tích.

Với các di tích ven sông, cần chủ động theo dõi sát diễn biến lũ qua các phương tiện thông tin đại chúng và thông báo từ chính quyền địa phương, bộ, ngành liên quan để kịp thời có biện pháp bảo đảm an toàn về người và tài sản; phối hợp chặt chẽ với các đơn vị liên quan triển khai các phương án ứng phó lũ; chuẩn bị đầy đủ lực lượng, phương tiện, vật tư để di dời hiện vật, đồ thờ tự, tài liệu quan trọng đến nơi an toàn; tổ chức khắc phục hậu quả theo hướng dẫn của các cấp có thẩm quyền.

Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cũng yêu cầu các địa phương, đơn vị thực hiện các biện pháp đảm bảo vệ sinh môi trường như: duy trì quét dọn vệ sinh thường xuyên tại di tích; bố trí điểm thu gom, vận chuyển rác thải đúng quy định; đảm bảo cảnh quan di tích xanh, sạch, đẹp.

Đồng thời, các địa phương cần tiếp tục chỉ đạo các đơn vị liên quan tăng cường công tác bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn, nhằm ổn định tình hình liên quan đến hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng tại di tích. Sở cũng đề nghị các đơn vị kiểm tra, hướng dẫn, tuyên truyền các tổ chức, cá nhân, Tiểu ban Quản lý di tích thực hiện tốt công tác phòng cháy, chữa cháy, phòng chống thiên tai, và việc tu bổ, phục hồi di tích đúng quy định của Luật Di sản văn hóa và các quy định pháp luật hiện hành.

Ngày 22/7, Sở Văn hóa – Thể thao tỉnh Thừa Thiên – Huế cho biết, tại khu vực tháp đôi Liễu Cốc, xã Bình Tiến, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên – Huế, một đợt khai quật khảo cổ học vừa được thực hiện.

Theo đó, từ tháng 2 đến tháng 6, đoàn khai quật thuộc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long, phối hợp với Sở Văn hóa – Thể thao tỉnh Thừa Thiên – Huế, đã tiến hành khai quật tháp đôi Liễu Cốc. Đây là lần đầu tiên, các nhà khoa học, nhà khảo cổ trực tiếp làm việc tại đây.

Kết quả cho thấy, khu vực tháp đôi Liễu Cốc có nhiều dấu tích khảo cổ quan trọng. Các nhà nghiên cứu xác định, đây là khu di tích quan trọng của Champa và nằm trong công trình kiến trúc cụm tháp tương đối lớn.

Theo ghi nhận của đoàn khảo cổ, tháp đôi Liễu Cốc nằm trên một gò đất cao, có nhiều dấu tích gạch nung. Gạch dùng để xây tháp tương đối thô sơ với kích thước không đồng đều, bề mặt có phủ lớp vữa dày 2-6 mm.

Đoàn đã phát hiện 4 hố sụt, nhiều mô tượng cổ; trục lên men bằng đất sét; sứ thổ công và nhiều việttes hoa văn, 2 dòng chữ Champa viết trên gạch nung. Ngoài ra, ở vị trí phía nam tháp chỉ phát hiện các lớp đất sét được đầm nén kỹ càng trước khi đổ nền móng các tháp.

Một số hiện vật của dòng chữ thị Champa tại di tích này tương đối giống với văn tự tìm được ở Tháp Thanh, núi Bạch mã, thuộc xã Lộc chính , huyện Giang phong tỉnh Thừa Thiên Huế và một số hiện vật được tìm thấy tại Tháp Thiên lộc(xã Lâm Thao, huyện Phú Lộc). Điều này cho thấy dấu tích kiến trúc cụm tháp Liễu Cốc có lẽ được xây dựng vào thế kỷ thứ 9.

Sự phát hiện ra nhiều tượng cổ trong đợt khai quật cho thấy, tháp đôi Liễu Cốc ngoài chức năng là nơi thờ tự, tín ngưỡng tôn giáo, còn có thể là nơi liên quan đến các lễ hội của Champa hoặc dùng làm khu lăng cho các vua hay các Chúa trị vì các tấm viện unesco .