Là một phần quan trọng trong nỗ lực hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự, Luật số 86/2025/QH15 đánh dấu một bước tiến đáng kể trong chính sách hình sự của Việt Nam. Với hiệu lực bắt đầu từ ngày 01/07/2025, luật này không chỉ thể hiện sự nhân đạo trong chính sách hình sự mà còn định hướng tới mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích các cá nhân tự sửa chữa sai lầm.
Một trong những điểm nổi bật của Luật số 86/2025/QH15 là việc bãi bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh. Động thái này phù hợp với xu thế chung của thế giới về việc giảm thiểu và tiến tới bãi bỏ án tử hình. Qua đó, thể hiện chính sách hình sự nhân đạo, bảo vệ quyền con người và tạo cơ hội cho những người phạm tội được sửa chữa lỗi lầm. Tuy nhiên, đây cũng là một thách thức trong việc đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa đối với các hành vi phạm tội.
Luật cũng đưa ra các quy định mới về giảm án đối với tội phạm tham nhũng. Cụ thể, để được xem xét giảm án, những người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’ phải tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác với cơ quan chức năng. Đây là một bước đi chiến lược nhằm tăng cường hiệu quả trong việc thu hồi tài sản bị tham ô, nhận hối lộ và giải quyết một trong những hạn chế kéo dài trong xử lý tội phạm tham nhũng.
Ngoài ra, Luật số 86/2025/QH15 mở rộng đối tượng được miễn thi hành án tử hình. Người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối sẽ không phải thi hành án tử hình. Bổ sung này thể hiện sự nhân đạo và bảo vệ quyền sống của con người, ngay cả trong những trường hợp phạm tội nghiêm trọng.
Lần đầu tiên, hành vi sử dụng trái phép chất ma túy sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 256a Bộ luật Hình sự. Hình sự hóa hành vi này là nỗ lực nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong việc cai nghiện và điều trị, hướng tới giảm tình trạng tái nghiện và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả.
Law số 86/2025/QH15 cũng điều chỉnh tăng mức phạt tiền đối với nhiều tội danh liên quan đến lĩnh vực kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm. Mức phạt tiền tăng lên gấp đôi trong nhiều trường hợp, tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý nghiêm các vi phạm, khuyến khích việc áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn đối với người phạm tội lần đầu, có nhân thân tốt và có điều kiện khắc phục hậu quả.
Kết luận, Luật số 86/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự ở Việt Nam. Luật không chỉ thể hiện sự chuyển đổi trong tư duy lập pháp từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm mà còn đóng góp vào việc xây dựng một hệ thống pháp luật hình sự dân chủ, nhân đạo và khoa học. Tuy nhiên, việc triển khai luật này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, đào tạo cho người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách nghiêm ngặt.