Thời gian gần đây, nhiều vụ việc ‘bắt cóc online’ tinh vi đã xảy ra, gây ra nhiều lo ngại về sự kết nối trong gia đình và những hiểm họa tiềm ẩn từ thế giới ảo. Những đối tượng giả danh công an hoặc cơ quan chức năng đã lừa gạt và yêu cầu nạn nhân dàn dựng kịch bản bắt cóc, tống tiền. Điều này đặt ra câu hỏi lớn về cách chúng ta quản lý và giám sát việc sử dụng internet, đặc biệt là đối với lứa tuổi trẻ vị thành niên.
Thế giới mạng, nơi vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành ‘vùng xám’ tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường. Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, năm 2023, có 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba dùng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng dùng AI (trí tuệ nhân tạo) để ‘trút bầu tâm sự’. Và hơn 30% nói rằng, họ chia sẻ chuyện nghiêm túc với AI còn hơn với người thật.
Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi dùng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày. Những con số này cho thấy sự phổ biến của mạng xã hội trong cuộc sống hàng ngày của thanh thiếu niên.
Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm. Để giải quyết vấn đề này, chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: ‘Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối. Tôi thường khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.
Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cũng cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò. Vì vậy, việc tạo ra sự kết nối trong gia đình và giáo dục trẻ sử dụng mạng xã hội một cách an toàn và có trách nhiệm là rất quan trọng.
Để giải quyết vấn đề này, cần có sự tham gia và phối hợp của nhiều bên, bao gồm gia đình, nhà trường và xã hội. Chúng ta cần nâng cao nhận thức về những rủi ro và hiểm họa tiềm ẩn của mạng xã hội, cũng như trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết để sử dụng mạng xã hội một cách an toàn và có trách nhiệm.
UNICEF và các tổ chức khác cũng đã đưa ra nhiều khuyến cáo và hướng dẫn về cách sử dụng mạng xã hội an toàn cho trẻ. Chúng ta có thể tìm hiểu và tham khảo những thông tin này để giúp trẻ sử dụng mạng xã hội một cách hiệu quả và an toàn.